සිය ජීවිත කාලය තුළ ගීත දස දහස් ගණනක් ගායනා කළ ඉන්දියාවේ ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වූ අග්‍රගන්‍ය ගායිකාවක් වූ 92 හැවිරිදි ලතා මංගේෂ්කාර් අභාවප්‍රාප්ත වුවාය. කොවිඩ් -19 ආසාදිතව ඇය ජනවාරි මාසයේදී මුම්බායි නගරයේ රෝහලකට ඇතුළත් කර තිබුණි.
ඇයට ප්‍රතිකාර කළ වෛද්‍යවරයා පැවසුවේ බහු අවයව අක්‍රිය වීමෙන් ඇය මිය ගිය බවයි.
මංගේෂ්කාර් භාෂා 36ක් හරහා ගීත 30,000කට අධික සංඛ්‍යාවක් ගායනා කරමින් අඩ සියවසකට වැඩි කාලයක් පුරා දිවෙන අසාමාන්‍ය වෘත්තීය ජීවිතයකට හිමිකම් කීවාය.
නමුත් ඇය ජාතික සංඛේතයක් බවට පත් කළේ ඉන්දියාවේ හින්දි චිත්‍රපට කර්මාන්තය වන බොලිවුඩයට ඇය දැක්වූ අනූපමේය දායකත්වයයි.
‘බොලිවුඩයේ නයිටිංගේල්’
අභ්‍යාවප්‍රාප්ත ලතා මංගේෂ්කාර්ට ගෞරවයක් ලෙස ඉන්දීය රජය ඉරිදා සිට දින දෙකක ශෝක කාලයක් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති අතර එම කාලය තුළ රට පුරා ජාතික ධජය අඩකුඹු කරනු ලැබේ.
ඇය වෙනුවෙන් රාජ්‍ය අවමංගල්‍ය උත්සවයක් පැවැත්වෙනු ඇත. – දිනය සහ ස්ථානය තවම ප්‍රකාශ කර නොමැත.
ඇගේ අභාවය පිළිබඳ වාර්තා වීමත් සමඟම, බොහෝ විට “බොලිවුඩයේ නයිටිංගේල්” ලෙස හැඳින්වූ මංගේෂ්කාර් වෙනුවෙන් උපහාර ගලා එන්නට විය.
ඉන්දීය ජනාධිපති රාම් නාත් කෝවින්ද් පැවසුවේ “මෙම ප්‍රවෘත්තිය මගේ හද කම්පා කරවන සුළුයි, එය ලොව පුරා සිටින මිලියන සංඛ්‍යාත පිරිසකටත් එසේ වනු ඇත.” යනුවෙනි. ඇගේ ගීත තුළින් “පරම්පරා ගනනාවක් ඔවුන්ගේ අභ්‍යන්තර හැඟීම්වල ප්‍රකාශනය සොයා ගත්හ” ඉන්දීය ජනාධිපතිවරයා පැවසීය.
අග්‍රාමාත්‍ය නරේන්ද්‍ර මෝදි පැවසුවේ මංගේෂ්කාර්ගේ අභාවය “ජාතියේ පිරවිය නොහැකි හිස්බවක්” ඇති කළ බවයි.
ඉන්දීය විපක්‍ෂ නායක රාහුල් ගාන්ධි පැවසුවේ මංගේෂ්කාර්ගේ හඬ “අමරණීය” බවත් “ඇගේ රසික රසිකාවියන්ගේ හදවත් තුළ දිගටම එය දෝංකාර දෙනු ඇති” බවත් ය.
හිටපු ඉන්දීය ක්‍රිකට් නායක විරාත් කෝලි පැවසුවේ මංගේෂ්කාර්ගේ ගීත ලොව පුරා මිලියන සංඛ්‍යාත ජනතාවක් ස්පර්ශ කර ඇති බවයි.
ඇගේ අභාවය සම්බන්ධයෙන් බොලිවුඩ් තරු රැසක් ද සිය ශෝකය ප්‍රකාශ කළහ.
රංගන ශිල්පිනී හේමා මාලිනී පැවසුවේ මංගේෂ්කාර් විසින් ගායනා කරන ලද ගීත කිහිපයකටම ඉදිරිපත් වීමට ලැබීම තමා “වාසනාවක්” බවයි.
“ඇය මෙන් කිසිවෙකුට ගායනා කළ නොහැක, ඇය ඉතා සුවිශේෂී වූවාය. ඇයගේ අභාවය ඉතා කණගාටුදායකයි,” ඇය ANI ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සියට පැවසුවාය.
මංගේෂ්කාර්ගේ අභාවය ඉන්දියාවේ සංගීත ලෝලීන්ට “ස්වර්ණමය යුගයක” අවසානය සනිටුහන් කළ බව පැවසූ කිහිප දෙනෙකු අතර නළු මනෝජ් බජ්පායි ද විය.
කලා දිවිය
ලතා මංගේෂ්කාර් 1929 සැප්තැම්බර් 28 වන දින මධ්‍යම ඉන්දියාවේ මධ්‍ය ප්‍රදේශ් ප්‍රාන්තයේ ඉන්දෝර් නගරයේ උපත ලැබීය.
ඇය, නාට්‍ය කලාවේ ක්‍රියාකාරීව සිටි ඇගේ පියා වන දීනානාත් මංගේෂ්කාර්ගෙන් වයස අවුරුදු පහේදී සංගීතය ඉගෙනීමට පටන් ගත්තාය.
ඇගේ පියාගේ අභාවයෙන් පසු, පවුල මුම්බායි (එවකට බොම්බේ) වෙත සංක්‍රමණය වූ අතර එහිදී යොවුන් වියේ පසුවන මංගේෂ්කාර් මරාති චිත්‍රපට සඳහා ගායනා කිරීමට පටන් ගත්තේය.
ඇය තම පවුල නඩත්තු කිරීම සඳහා චිත්‍රපට කිහිපයක කුඩා චරිතවල ද රඟපෑ නමුත් ඇගේ හදවත ඒ තුළ නොතිබූ බව පසුව පවසා ඇත. “මම සතුටින්ම ගායනා කළා.” ඇය සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී පැවසුවාය.
1949 දී ඇයට විශාල විවේකයක් ලැබුණි – එය ‘මහල්’ චිත්‍රපටය සඳහා වූ ‘ආයේගා ආනේවාලා’ නම් හොල්මන් ගීතයකි.
“ඉක්මනින් සෑම නිළියකටම ඇගේ හඬ අවශ්‍ය විය. නමුත් ඇය නිතරම කාර්යබහුල වූ අතර වාසනාවන්ත සංගීත අධ්‍යක්ෂවරුන් කිහිප දෙනෙකුට පමණක් ඇයට ගායනා කිරීමට අවස්ථාව ලැබුණි,” සංගීත අධ්‍යක්ෂක මොහොමඩ් සහර් ඛයියාම් පසුව සිහිපත් කළේය.
ඊළඟ දශක කිහිපය තුළ, මංගේෂ්කාර් පරම්පරා ගණනාවක් පුරා බොලිවුඩයේ විශාලතම වීරවරියන් දෙතොල් මත මිමිණූ ගීත දහස් ගණනක් ගායනා කළාය.
ඇය 1999 දී ඉන්දීය පාර්ලිමේන්තුවේ ඉහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට නම් කරන ලද නමුත් පසුව ඇය එය භාර ගැනීමට “අකමැත්තෙන්” සිටි බව පැවසුවත්, තම ධූර කාලය සතුටින් ගත කළ බව පසුව පැවසුවාය.
ඇය 2001 දී සිවිල් වැසියන් සඳහා ඉන්දියාවේ ඉහළම ගෞරවය වන භාරත් රත්න සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබුවාය.
2004 දී, ඇය 75 වන වියට පා තබන විට, බොලිවුඩයේ දැවැන්ත සිනමා අධ්‍යක්ෂවරයෙකු වන යාෂ් චොප්රා බීබීසී සඳහා ලියමින් පවසා තිබුනේ, ඔහු “ඇගේ කටහඬේ දෙවියන්ගේ ආශිර්වාදය” දුටු බවයි.
කිසි දිනෙක විවාහ නොවූ මංගේෂ්කාර්, ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවේ සිට මෝටර් රථ දක්වා වූ උනන්දුවකින් පසුවූ අතර ඇයගේ සංගීත දිවියෙන් පිටත පොහොසත් ජීවිතයක් ගත කළාය.
ඇගේ බාල සොහොයුරිය ආශා බෝස්ලේ ද බොලිවුඩයේ ජනප්‍රිය ගායිකාවකි. ඔවුන් දෙදෙනා සෑම විටම සහෝදර එදිරිවාදිකම් පිළිබඳ ඉඟි ඉවත දැමූ අතර, ඉඳහිට එක්ව ගායනයට පවා කටයුතු කළහ.
“අපි ඉතා සමීපයි – අපි කවදාවත් එකිනෙකා සමඟ තරග කර නැහැ,” බෝස්ලේ 2015 දී බීබීසීයට පැවසීය.
ලතා මංගේෂ්කාර්, ඉන්දියාවේ සංස්කෘතික නිරූපකය
දශක ගණනාවක් තිස්සේ, ලතා මංගේෂ්කාර් ඉන්දියාවේ වැඩිම ඉල්ලුමක් ඇති ගායිකාව වූ අතර, සෑම ඉහළම නිළියකටම ඔවුන්ගේ ගීත ඇය ගායනා කිරීමට අවශ්‍ය විය.
1962 චීනය සමඟ ඇති වූ විනාශකාරී යුද්ධයේදී මියගිය ඉන්දීය සොල්දාදුවන් වෙනුවෙන් ප්‍රසිද්ධ රැස්වීමකදී ඇය ආයේ මෙරේ වට්නා කේ ලෝගොන් (යේ, මගේ රටේ මිනිසුන්) ගීතය ගායනා කරන විට, එවකට ඉන්දීය අගමැති ජවහර්ලාල් නේරු කඳුළු සැලූ බව වාර්තා වේ.
ඇය 1940 සිට 1990 දක්වා බොලිවුඩයේ සෑම කාන්තා තරුවක් සඳහාම ගායනා කළ අතර රාජ් කපූර් සහ ගුරු දත්ගේ සිට මනි රත්නම් සහ කරන් ජොහාර් දක්වා සියලුම ප්‍රමුඛ බොලිවුඩ් අධ්‍යක්ෂවරුන් සමඟ වැඩ කළාය.
ප්‍රමුඛ පෙළේ ගී පද රචකයෙක් වරක් ඇගේ මියුරු කටහඬ සහ ආත්මීය ගායනය විස්තර කළේ “පළිඟු වල හොඳම මුතු ඇටය මෙන් පිරිසිදු සහ පැහැදිලියි” ලෙසිනි.
නමුත් ඇය ඇගේ කටහඬට වඩා බොහෝ දෙ පිළිබඳව ප්‍රසිද්ධියක් උසුලයි. මංගේෂ්කාර් දැඩි ක්‍රිකට් රසිකයෙක් වූ අතර වේගාස් හි මෝටර් රථ සහ ස්ලොට් යන්ත්‍ර කෙරෙහි දැඩි ඇල්මක් දැක්වූවෙකි. ඇය ඒ සම්බන්ධයෙන් බොලිවුඩයේ දීප්තිමත්ම තරු කිහිපයක් කරට කර සිටියි අවම වශයෙන් එක් බීට්ල් රථයකින් වත්.
‘නයිටිංගේල් ඔෆ් බොලිවුඩ්’ ලතා මංගේෂ්කාර් ඇගේ ජීවිතය සහ වෘත්තිය ගැන කතා කරයි
සිංහල සංගීත ප්‍රවේශය
ස්වර මාධුර්යයෙහි රැජිණ, දේශයෙහි හඬ, සහස්‍රයෙහි හඬ, ඉන්දියාවෙහි කෝකිලාවිය යන නාමයන්ගෙන් හැඳින් වූ ලතා මංගේෂ්කාර් සිංහල සිනමාව වෙනුවෙන්ද සිය හඬ පෞර්ෂය ලබා දුන්නාය.
ලතා මංගේෂ්කාර් සිංහල සිනමා ගීතයකට තමන්ගේ හඬ මුසු කරන්නේ ‘සැඩ සුළං’ චිත්‍රපටයේ “හෙළදිව පුරාතනය” ගීතයටයි.
එම චිත්‍රපටියේ සංගීත අධ්‍යක්ෂණය සහ ගී පද රචනය කර තිබෙන්නේ ශ්‍රී ලංකා ජාතික ගීයේ නිර්මාතෘවරයා ආනන්ද සමරකෝන් ශූරීන් විසිනි.
සැඩ සුළං චිත්‍රපටය වෙනුවෙන් “ශ්‍රී ලංකා ප්‍රියාදර මා ජය භූමි” ගීතය ගායනා කිරීමෙන් පසු ලතා මංගේෂ්කාර් තමන්ට ලැබුණු මුළු මුදලම ආනන්ද සමරකෝන් ශූරීන් වෙත පරිත්‍යාග කර ඇති බව ද කියවේ.
(බීබීසී/සන්දේශය)
