ආයතන කැරලිකරුවන් කරදර කාරයින් ලෙස දැකීමට නැඹුරු වෙති. නමුත් මෙම පුද්ගලයින් සහ ඔවුන්ගේ අදහස් යටපත් කිරීම මගින් ආයතන / සංවිධාන පසුබෑමකට ලක්විය හැකි බව වටහා දෙන කතා පෙළකි මේ.
1980 දශකයේ දී හූස්ටන්හි නාසාහි ජොන්සන් අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ තරුණ ඉංජිනේරුවන් කණ්ඩායමක් වටහා ගත්තේ 1960 දශකයේ ඇපලෝ යුගයේ මෙහෙයුම් පාලන සැකසුම අභ්‍යවකාශ යානය පියාසර කිරීමේ වඩාත් සංකීර්ණ අභියෝගයන්ට මුහුණ දීමට නොහැකිව අරගල කරන බවයි.
මෙම තරුණ ඉංජිනේරුවන්ගේ කනස්සල්ල පාලකයින්ගේ බිහිරි කන් වලට ඇසුනේ නැත. නාසා පාලකයින් මිනිසුන්ව හඳට සාර්ථකව යවා ඇති ඇපලෝ යුගයේ පද්ධති ගැන මනාව දැන සිටියේය. ඒ නිසා තරුණ ඉංජිනේරුවන්ගේ කණස්සල්ට ගැන කලබලවීමට අවශ්‍යතාවක් ඔවුන් දුටුවේ නැත.
කැරලිකාර කණ්ඩායම (පසුව ඔවුන් ‘මුහුදු කොල්ලකරුවන්’ – The pirates ලෙස හැඳුන්වන ලදි ) නාසා සැපයුම්කරුවන්ගෙන් ණයට ගත් උපකරණ භාවිතා කරමින්, (ඔවුන්ගේ නිදහස් කාලය තුළ) මෙහෙයුම් පාලන උප පද්ධති සඳහා නව මෘදුකාංග කේත කිරීමට පටන් ගත්හ. ඔවුන්ගේ පද්ධතිය පදනම් වී ඇත්තේ යුනික්ස් ජාලයක් (Unix network) හරහා සම්බන්ධ වී ඇති වාණිජමය වශයෙන් ලබා ගත හැකි පුද්ගලික වැඩපොළවල් මත වන අතර, මුහුදු කොල්ලකරුවන්ට දැනුනේ වඩාත් ඔරොත්තු දෙන හා අනුවර්තන සැකසුමකි. මාස කිහිපයකට පසු, ඔවුන් එය පරීක්ෂා කිරීම සඳහා භෞතිකව මෙහෙයුම් පද්ධතිය වෙත ගෙන එන ලදි. නමුත් ගුවන් පාලකයන් විසින් පිටව යන ලෙස ඔවුන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය.
එම අවස්ථාවේදී මෙහෙයුම් පාලක අධ්‍යක්ෂක (legendary mission control director) ජීන් ක්‍රාන්ස් පියවරක් ගත්තේය. ඔහු කැරලිකාර ඉංජිනේරුවන් කෙරෙහි විශ්වාසය තැබූ අතර, මෙම ව්‍යාපෘතිය කෙතරම් වැදගත් දැයි දැන සිටියේය. එනිසා එය පරීක්ෂා කිරීම සදහා මෙම කණ්ඩායමට අවස්ථාව දෙන ලෙස අනෙක් ගුවන් අධ්‍යක්ෂවරුන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය.
මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ක්‍රමය වත්මන් පද්ධතිය සමඟ මාස කිහිපයක් පුරා දිව ගියේය. මේන්ෆ්‍රේම් පද්ධතිය (mainframe system) දෙවරක් කඩා වැටුණු විට, මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ පද්ධතිය දිගටම පැවතුනි. බැලූ බැල්මට එහි ප්‍රතිලාභ දැකීම පහසුය; නව පද්ධතියට ග්‍රැෆික්ස් සහ වර්ණ ප්‍රදර්ශනය කළ හැකි වූ අතර පහසුවෙන් නැවත වැඩසටහන්ගත කළ හැකි අතර කෘතිම බුද්ධියේ මුල් ආකාර භාවිතා කරමින් විවිධ පරාමිතීන් මත පදනම් තත්‍ය කාලීන ගැටලු විනිශ්චය සිදු කළ හැකි විය. මෙම හැකියාවන් වත්මන් පද්ධතිය තුළ බෙහෙවින් අඩු විය.
කැරලිකාර ඉංජිනේරුවන් තමන් සහ තමන් විසින් නිර්මාණය කළ පද්ධතිය නිවැරදි බව ඔප්පු කළහ. මෙහෙවර පාලනය කිරීමේ සියළුම උප පද්ධති ක්‍රමයෙන් මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ පද්ධතියට සංක්‍රමණය වූ අතර, රජයේ ක්‍රියාකාරිත්වයේ කැපී පෙනෙන දියුණුවක් ඇති කිරීම සඳහා එවකට උප ජනාධිපති අල් ගෝර් වෙතින් “Hammer Award” සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබුවේය. මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ පද්ධතිය ඩොලර් මිලියන 74 ක් උපයා ඇති අතර පුනරාවර්තන වාර්ෂික ධාවන පිරිවැය ඩොලර් මිලියන 22 කි. එළඹෙන ජාත්‍යන්තර අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානය සඳහා මෙහෙයුම් පාලන පද්ධතිය සැලසුම් කරන ලෙස නාසා පරිපාලනය කැරලිකාර ඉංජිනේරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය.
සංවිධානවල ස්ථායිතාව, පුරෝකථනය කිරීමේ හැකියාව, කාර්යක්ෂමතාව සහ ඵලදායිතාව ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා නිර්මාණය කර ඇති නීති සහ ප්‍රතිපත්ති ඇති අතර ඒවා සමඟ සම්බන්ධ නොවන පුද්ගලයින්, නැතහොත් ඒවාට අභියෝග කරන පුද්ගලයින් කරදර කාරයින් ලෙස අපි දකිමු. එහෙත්, නාසා මුහුදු කොල්ලකරුවන් පෙන්වන පරිදි, මෙම පුද්ගලයින් මර්දනය කිරීම හෝ නොසලකා හැරීම මගින් ඔවුන්ගේ අදහස් පසුබෑමකට ලක්විය හැකි අතර, සමාගම්වලට ක්‍රියාශීලී බව, තීක්ෂ්ණ බුද්ධිය සහ නවෝත්පාදනයන් කළ හැකි බුද්ධිමතුන් අහිමි විය හැකිය.
පාලකයින් කැරලිකරුවන් පාලනය කරන්නේ ඇයි ?
නිර්මාණශීලීත්වය සඳහා කැරලිකාරකම අත්‍යවශ්‍ය බවට මනෝ විද්‍යාත්මක සාක්ෂි තිබේ. හාවඩ් මනෝචිකිත්සක ඇල්බට් රොතන්බර්ග් (Harvard psychiatrist Albert Rothenberg) දශක පහකට වැඩි කාලයක් විද්‍යාව, සාහිත්‍යය සහ කලාව සඳහා සුවිශේෂී දායකත්වයක් ලබා දුන් පුද්ගලයින් පිළිබඳ පර්යේෂණ කරමින් ඔවුන්ගේ නිර්මාණශීලීත්වයට හේතු වූයේ කුමක්ද යන්න වටහා ගැනීමට උත්සාහ කළේය. ව්‍යුහාත්මක සම්මුඛ සාකච්ඡා, පර්යේෂණාත්මක අධ්‍යයන සහ ලේඛන විශ්ලේෂණයන් ඇතුළත් පුළුල් පර්යේෂණ ව්‍යාපෘතියක කොටසක් ලෙස රොතන්බර්ග් නොබෙල් ත්‍යාගලාභීන් 22 දෙනෙකු සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් පැවැත්වීය.
වර්තමාන දෘෂ්ටිකෝණයන් විස්තාරණය කරනවාට වඩා නව දෙයක් නිර්මාණය කිරීමට ඔවුන් දැඩි ලෙස චිත්තවේගීයව පෙලඹී ඇති බව ඔහු සොයා ගත්තේය. ස්ථාපිත ප්‍රඥාව (established wisdom) අන්ධ ලෙස අනුගමනය කරනවාට වඩා ඔවුන් දැනුවත්ව නැවුම් මානසිකත්වයකින් යුතුව දේවල් දුටු බව ඔහු සොයා ගත්තේය. අනුකූලවාදී, පෞරුෂත්වයට වඩා කැරලිකාරයෙකු සතු ගුණාංග දෙකක් ඇති බව ද ඔහු හදුනා ගත්තේය.
නාසා මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ක්‍රමය මිෂන් පාලනයේ නව තාක්‍ෂණයන් සාර්ථකව හඳුන්වාදීමට හේතු විය - ගුවන් පාලකයන් මුලින් අදහස් ප්‍රතික්ෂේප කළද
ගුවන් පාලකයින් විසින් මුලින් එම අදහස් ප්‍රතික්ෂේප කළ ද නාසා මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ක්‍රමය අභ්‍යවකාශ මෙහෙයුම් පාලනයේ නව තාක්‍ෂණයන් සාර්ථකව හඳුන්වාදීමට හේතු විය.
කැරලි ගැසීමේ ප්‍රතිලාභ තවදුරටත් විමර්ශනය කිරීම සදහා රොටර්ඩෑම්හි එරස්මුස් විශ්ව විද්‍යාලයේ පරස්කෙවාස් පෙට්රෝගේ (Paraskevas Petrou) නායකත්වයෙන් යුත් කණ්ඩායමක් නෙදර්ලන්තයේ විවිධ කර්මාන්තවල සේවකයින් 156 දෙනෙකු මෑතකදී සමීක්ෂණයට ලක් කළහ. ඔවුන් කැරලිකාරකම මනින ලද්දේ ප්‍රශ්නාවලියක් හරහා ය.
- මම නීති කඩනවා – I break rules
- මම දන්නවා නීති කඩන්නේ කොහොමද කියලා – I know how to get around the rules
- මම දිවුරුම් වචන භාවිතා කරමි – I use swear words (කෝපාවිෂ්ට වචනයක්, විශේෂයෙන් කෝපයේ ප්‍රකාශනයක් ලෙස භාවිතා කරයි.
- මම අධිකාරියට විරුද්ධ වෙමි – I resist authority
පසුගිය සතිය තුළ නිර්මාණශීලිත්වය භාවිතා කිරීම පිළිබඳව ඔවුන්ගේ සහභාගීත්වය පිළිබඳව කණ්ඩායම ප්‍රශ්න කළ අතර ඔවුන්ගේ වැඩ කටයුතු පිළිබඳ වඩාත් පොදු ආකල්ප ද ඇත. රොතන්බර්ග් පුරෝකථනය කර ඇති පරිදි, නීති කඩ කරන්නන් සැබවින්ම වඩා නිර්මාණශීලී විය, නමුත් බලපෑම් වෙනත් ගති ලක්ෂණ මත රඳා පැවතුනි. කැරලිකාරකම ඔවුන්ගේ කාර්යයන් කෙරෙහි වඩා නිරන්තරයෙන් ධනාත්මක බලපෑමක් ඇති කිරීම සඳහා, පුද්ගලයන්ට “උසස්වීම් කේන්ද්‍රගත” විය යුතුය. එනම් ඉලක්කය කරා ගමන් කිරීම සහ පුද්ගලික වර්ධනය කෙරෙහි උනන්දුවක් දැක්වීමය. (අසාර්ථක වීමේ හැකියාව දරා ගැනීම)
සමාජ හා චර්යාත්මක විද්‍යාවන් පිළිබඳ සහකාර මහාචාර්යවරයකු වන පෙට්‍රෝ මෙසේ පවසයි. “ඔබ සැබවින්ම අවධානය යොමු කළ යුත්තේ ඔබට අත් කරගත හැකි ධනාත්මක දේ කෙරෙහි ය. මෙම ආකල්පය සමාගමක් හෝ සංවිධානයක් තුළ ඇති සමස්ත පරිසරය මත රඳා පැවතිය හැකියි‘‘ බව ඔහු පවසයි.
බොහෝ විට මෙම ‘හේතුවක් ඇති කැරලිකරුවන්’ – ධනාත්මක හෝ ‘ඵලදායී දේවදූතයන්‘‘ ලෙසද හැඳින්වේ. ඔවුන් සංවිධානය සහ එහි මෙහෙවර ගැන සැලකිලිමත් වන නිසාත්, වැදගත් හැකියාවන් පැහැදිලිවම වැඩිදියුණු කළ යුතු බව දකින විට මානසික අසහනය දැනෙන නිසාත් ඔවුන් සංවිධානයේ දියුණුව වෙනුවෙන් පෙළඹවිය හැකිය.
නිරීක්ෂණ අධ්‍යයනයන් නාසාහි මුහුදු කොල්ලකරුවන්ට අමතරව තවත් බොහෝ උදාහරණ සපයයි. සන්දර්භය සහ නළුවන් වෙනස් විය හැකි නමුත් සාරය කැපී පෙනෙන ලෙස සමාන ය. වෙනස් ආකාරයකින් සිතන සහ වලංගු උපායමාර්ගික අවබෝධයක් ඇති කැපවූ පුද්ගලයින්ගේ කුඩා කණ්ඩායමකට ව්‍යාපාරයේ සාර්ථකත්වය ප්‍රවර්ධනය කරන බිම් මට්ටමේ නවෝත්පාදනයන් පෝෂණය කළ හැකිය.
සංවිධානය සහ එහි මෙහෙවර ගැන සැලකිලිමත් වන නිසා මෙම ‘හේතුවක් ඇති කැරලිකරුවන්’ පෙළඹවිය හැකිය
අභ්‍යවකාශ පියාසැරිය පිළිබඳ වෙනස් ආකාරයකින් සිතීම හා අභියෝග කිරීම යනු නැවත භාවිතා කළ හැකි රොකට් වැනි තාක්‍ෂණය ගොඩනඟන ආකාරයයි. එමඟින් ආර්ථිකය රැඩිකල් ලෙස ප්‍රතිව්‍යුහගත කරනු ඇති අතර මානව ව්‍යාප්තිය හා වාණිජ්‍යය සඳහා අවකාශය විවෘත වේ.
කැරලිකාර ආත්මය පෝෂණය කිරීම
අවාසනාවකට මෙන්, කැරලිකරුවන්ට සමෘද්ධිමත් වීමට ඉඩ සලසන ආයතනික සංස්කෘතියක් පවත්වා ගැනීම දුෂ්කර විය හැකිය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, ඒකාකාරී සේවා සැපයීම, කාර්යක්ෂමතාව සහ විශ්වාසදායක ක්‍රියාවලීන් සඳහා සහාය වන නීති රීති සහ සම්මත මෙහෙයුම් ක්‍රියා පටිපාටිවලට අවස්ථිති බවක් ඇති කළ හැකි අතර අනුවර්තනය වීමේ හැකියාව සහ නව්‍යකරණයට එරෙහිව ක්‍රියා කළ හැකිය.
ඉතිහාසය සහ සංස්කෘතිය කුමන්ත්‍රණය කරන්නේ ඒවා සෑම විටම සිදු කර ඇති ආකාරයටම සිදු කිරීමටය. නව විනිශ්චයකරුවන් විසින් නව උපමා නිර්මාණය කිරීමට ඇති හැකියාවට වඩා ස්ථාපිත පරමාදර්ශයට එකඟද ? යන්න පිළිබඳවයි. නවෝත්පාදන යෝජනා අදාළ නැත. නමුත් සංවිධානයකට, ආයතනයකට එවැනි තත්වයක් භයානක ය, මන්ද එය අවශ්‍ය වෙනස වළක්වයි.
නායකයින් මෙම ප්‍රවණතා පිළිබඳව දැනුවත් වී ආයතනයේ දියුණුවට, ප්‍රගමනයට හානිකරන මෙම වැඩවසම් සම්ප්‍රදායට එරෙහිව එරෙහිව සටන් කළ යුතුය. කැරලිකාර පුද්ගලයින් කරදරකාරයින් ලෙස සලකුණු කිරීම සහ ඔවුන්ගේ වෘත්තීන් පාවාදීම වෙනුවට, තත්වයට අභියෝග කිරීම සහ සීමාවන් තල්ලු කිරීම නීත්‍යානුකූල හැසිරීම් ලෙස දකින සංස්කෘතියක් ඔවුන් ප්‍රවර්ධනය කළ යුතුය. ඔවුන් නිර්මාණශීලීත්වයට කැපවී සිටින්නේ නම්, නායකයින් විසින් ප්‍රගතියක් අත් කර ගත හැකි බව සහතික කිරීම සඳහා ප්‍රායෝගික පියවර ගත යුතු අතර, “කැරලිකරුවන්ට” ඒ අවස්ථාවේ දී පිස්සු, අනවශ්‍ය හෝ නොපෙනී යන නව අදහස් ඉදිරිපත් කිරීමට අවස්ථාව ඇති බවත්, අරමුදල් සහ කාලය ඇති බවත් සහතික කළ යුතුය.
නාසා ආයතනය පෙන්නුම් කරන්නේ වෙනසක් කළ හැකි බවයි. අද, එය ජාලය පදනම් කරගත් සංවිධානයක් (a network-based organisation) වන අතර එය වාණිජ අභ්‍යවකාශ ක්‍රියාකාරීන් සමඟ හවුල් වී ඇති හොඳම තාක්‍ෂණය (ලෝකයේ කොතැන තිබුණත්) භාවිතා කිරීමට පසුබට නොවේ. වෙනස් කිරීම සඳහා වඩාත් විවෘත මනසකින් යුත් මෙම ප්‍රවේශය දශක ගණනාවකට පෙර වාණිජමය වශයෙන් ලබා ගත හැකි තාක්‍ෂණය භාවිතා කිරීමේ සංකල්පය පිළිබඳ සාක්ෂි සපයන සහ සාම්ප්‍රදායික දේ කිරීමේ අභියෝගයන්ට මුහුණ දුන් එහි අභ්‍යන්තර කැරලිකරුවන්ගේ කාර්යයට බොහෝ සෙයින් ණයගැතිය.
තනි කැරලිකරුවන් සඳහා, ඔබේම අභිප්‍රේරණයන් සලකා බැලීම වටී. අප දන්නා ලෝකයේ ප්‍රධාන කැරලිකාරයා වන ස්ටීව් ජොබ්ස් 2005 දී සිය ආරම්භක දේශනයේදී ස්ටැන්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ උපාධි අපේක්ෂකයින්ට උපදෙස් දුන් පරිදි ‘අප සැබවින්ම අප ආදරය කරන දේ සොයා ගැනීමට අප ඇතුළත සොයා බැලිය යුතු අතර පසුව ඒ සඳහා යා යුතුය. අප ආදරය කරන දෙයක් කරන විට, (මෙම චිත්තවේගීය කැපවීම) අප කරන දේට අනෙක් අය විරුද්ධ වන විට හෝ අප කරන ආකාරයට දේවල් නොදකින විට පවා නිවැරදි දේ කිරීමට අපව පොළඹවනු ඇත. වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, ඒ වෙනුවෙන් කැරලි ගසන්න එපා – නමුත් ඔබට සැබවින්ම වැදගත් වන හේතුවක් සොයාගෙන ඔබේ කලකිරීම් පැහැදිලි ඉලක්ක වෙත යොමු කරන්න. පෙට්රෝගේ කෘතිය පෙන්වා දී ඇති පරිදි, එය “ධනාත්මක විචලනය -positive devian ” පිළිබඳ රහසයි.
දේවල් වැඩිදියුණු කිරීමට සහ නව හැකියාවන් ඇති කිරීමට කැපවීමක් ඇති අනෙක් අය සමඟ අපට සම්බන්ධ විය හැකි නම්, ඊටත් වඩා හොඳය; පොදු අරමුණු සඳහා ශක්තියක් ඇත. PlayStation පිටුපස සිටින පුද්ගලයා වන කෙන් කුටරාගි (Ken Kutaragi) සෝනි හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරි නොරියෝ ඔගා (Norio Ohg) කෙරෙහි විශ්වාසය තැබිය හැකිය.
Norio Ohga ඔපෙරා ගායකයෙකු ලෙස පුහුණුව ලැබූ අතර සෝනි සමාගමට එහි ටේප් රෙකෝඩරවල ගුණාත්මකභාවය පිළිබඳව පැමිණිලි ලිපියක් ලියන විට සමාගමේ පාලනාධිකාරිය විසින් ඔහුව හදුනා ගත්තේය. Norio Ohga 1982 සිට 1995 දක්වා සිය ධුර කාලය තුළ විශාල සාර්ථකත්වයක් කරා සෝනි සමාගම රැගෙන ගියේය.
සාම්ප්‍රදායික නොවන දේ අනුගමනය කරමින් ඔහුගේ ප්‍රවේශය ඔහු මෙසේ සාරාංශගත කළේය: “ අපි සැමවිටම ලුහුබඳින්නේ වෙනත් සමාගම් ස්පර්ශ නොකරන දේවල් පසුපස ය ”.
Norio Ohga කියන දේ අසන්න ! ඔබේ සංවිධානය තුළ සමාන අදහස් ඇති වෙනත් පුද්ගලයින් සොයා ගැනීමට උත්සාහ කරන්න, ඔවුන් සහාය ලබා දීමට සහ අවශ්‍ය අවස්ථාවන්හිදී ඇති බාධක ඉවත් කිරීමට උදව් වනු ඇත. කැරලිකරුවන්ට නරක නමක් තිබිය හැකි නමුත් නිවැරදි පරිසරය තුළ සහ නිවැරදි අභිප්‍රේරණයෙන් ඔවුන්ට පුදුමාකාර දේ අත් කර ගත හැකිය.
මෙම ලිපියේ කර්තෘ ලොයිසොස් හෙරක්ලියස් (Loizos Heracleous) වෝර්වික් ව්‍යාපාරික පාසලේ (Warwick Business School) උපාය මාර්ග පිළිබඳ මහාචාර්යවරයෙක් වන අතර ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ සහකාර සාමාජිකයෙකි. ඔහු Janus Strategy. කතුවරයා ය . මෙම ලිපිය අර්ධ වශයෙන් පදනම් වී ඇත්තේ නාසා සමඟ ආචාර්ය හෙරක්ලියස් විසින් කරන ලද පර්යේෂණ මත ය.
බී.බී.සී වාර්තාවක් ඇසුරිණි – සැකසුම – තීක්ෂණ වෙළෙන්එගොඩ
