මේ දිනවල ආණ්ඩුව සම්මත කිරීමට උත්සාහ කරන “විකාශන නියාමන කොමිසමක් පිහිටුවීමේ පනත” සම්බන්ධව මේ සමාජයේ එතරම් උනන්දුවක් දැකිය නොහැක. ඊට ප්රති ත්රස්ත පනත සම්බන්ධව දැක්වූ උනන්දුව හෝ නැත. ආණ්ඩුව ප්රති ත්රස්ත පනත පැත්තකින් තැබුවේ ඔරොත්තු දිය නොහැකි සමාජ විරෝධයක් හමුවේ නොවේ. යුරෝපා ජී.එස්.පී අධිසහන දීර්ග කිරීම සඳහාවන ඇගයුමට සුදානම්වීමේදී ප්රති ත්රස්ත පනතට එරෙහිව ජාත්යන්තර මානව හිමිකම් සංවිධාන විසින් දැක්වූ විරෝධය හේතුවෙනි. මේ විකාශන නියාමන කොමිසම පිහිටුවීමේ පනතට එවැනි විරෝධයක් නැත.
මාධ්යයේ පිරිහීම සහ ප්රේක්ෂකාගාරය
ආණ්ඩුවේ විකාශන නියාමන කොමිසම් පනතට වැදගත් සමාජ අවධානයක් නොමැත්තේ ඇයිද යන්න, පනත ගැන කතා කිරීමට පෙර ඇසිය යුත්තකි. ඊට සරළ උත්තරය වන්නේ අපේ ජනමාධ්ය සම්බන්ධයෙන්, විශේෂයෙන් විද්යුත් මාධ්ය සම්බන්ධයෙන් වැදගත් පිළිගැනුමක් මේ සමාජයේ තව දුරටත් ඉතිරිව නොමැති වීමය. අපේ ජනමාධ්ය අන්තයට පිරිහුණු ජනමාධ්යයක් යැයි සමාජ මතයක් පසුගිය දසකයකට දෙකකට වැඩි කාලයක සිට වර්ධනය වූවකි. ඊට ප්රධානම හේතුව වූයේ විද්යුත් මාධ්ය භාවිතාව ය.
පුස්සන් සමග වූවත් විද්යුත් මාධ්ය මගින් සමාජ මත සැකසීමේදී කරන්නාවූ බලපෑම මුද්රිත මාධ්යයට වඩා වැඩි ය. ඒවායේ එක පෙළට විකාශනය කෙරුණු ජ්යෝතිශ හා මිථ්යා විශ්වාස, වටරවුම් තොරතුරු අටපට්ටම් කිරීම, ගෝසාකාරී බොල් “රියැලිටි” සංදර්ශන වාගේම “කුකුල් පොර” දේශපාලන සාකච්ඡා සහ අති බාල හරසුන් ටෙලි නාට්ය සමග විචාරයක් නැති නිවෙස්ගත ප්රේක්ෂකාගාරයක් ඔවුහු හදා ගත්හ. ඒ සමග වැදගත් ප්රවෘත්ති සහ තොරතුරු බලාපොරොත්තු වූ නාගරික මැද පංතික පිරිස් ඉන් ඉවත් වූහ. ඔවුන්ගෙන් ඇතැමුන් විදෙස් රූපවාහිනි නාලිකා වලටත් තවත් අය අන්තර්ජාල තොරතුරු හා ප්රවෘත්ති භාවිතයටත් ඇබ්බැහි වූහ.
මාධ්ය විසින්ම හැදූ මේ නිවෙස්ගත නොදියුණු බාල ප්රේක්ෂකාගාරය ආණ්ඩුව ඉදිරිපත් කරන අණ පනත් ගැන උනන්දු වන්නේ නැත. සමාජ බහුතරයද ඔවුන්ය. මාධ්ය මගින් කවරක් ඉදිරිපත් කළද ඔවුන්ට වැදගත් වන්නේ ඒවායේ ගුණාත්මක තත්ත්වය නොව, හිනාවෙන්නට විසිල් ගසන්නට ඒවායේ ඇති අවස්ථා පමණි. අති දූෂිත විවෘත වෙළඳපල ආර්ථිකයෙහි ජීවත්වන්නට තරග වැද නිවසට පැමිණෙන බහුතරය දවසේ මහන්සිය සරළ විනෝදයකින් මුදා හැරීමේ අවස්ථාවන්ගෙන් සෑහීමට පත් වන්නේය.
මේ සමාජයේ තවත් කොටසක්, විශේෂයෙන් ආණ්ඩු පාලනයේ පීඩනය හේතුවෙන් මාධ්ය ඔස්සේ රටේ තොටේ තොරතුරු සොයන්නාවූ මැදපංතික පිරිස් මාධ්ය පිරිහීම හමුවේ එය අනිවාර්යෙන් නියාමනය කළ යුතු යැයි සිතන්නාහ. මෙවැනි මාධ්යයකින් වැදගත් කිසිවක් නොලැබෙන විට, එය පාලනය කිරීමෙන් අඩුම තරමින් “මාධ්ය විකාර” නතරවනු ඇතැයි ඔවුහු සිතන්නාහ. ආණ්ඩුව ඔවුන්ගේ යෝජිත විකාශන නියාමන පනත සඳහා සහාය ලබා ගන්නේ මේ බලාපොරොත්තු සුන්වූ පිරිසගෙනි.
අනෙක් නාගරික මැදපංතිකයින්, විශේෂයෙන් ද්විභාෂා වෘත්තිකයින් විදේශ මාධ්ය හා ගැට ගැසී ඇති හෙයින් ඔවුන් දේශීය මාධ්ය ගැන උනන්දුවක් නැත. එවගේම මේ වනවිට ඔවුන්ගේ මැදංපතික ජීවන රටා වැඩි මිලකට හෝ යථා තත්ත්වයට පත්ව ඇති හෙයින් ආණ්ඩුවේ අණ පනත් ගැනද ඔවුන්ගේ උනන්දුවක් නැත. ඔවුන්ගේ සමාජීය දුරස්ථ වීමට තවත් හේතුවක් වන්නේ, මේ පනතට එරෙහිවීමෙන් ආණ්ඩු විරෝධයකට ඇති අවකාශය පුළුල්වන්නේ යැයි වන ගණන් හැදීමය. මේ මොහොතේ ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ යාමට නම්, ආණ්ඩු විරෝධයකට ඉඩ නොතැබිය යුතුයැයි වන අදහස ය. එහි ඇති අවාසිය වන්නේ ඕනෑම සමාජයක, සමාජ මතයක් නිර්මාණයකර තහවුරු කෙරෙන්නේ එවැනි නාගරික මැදංපතික පිරිස් විසින් වීමෙහි ය.
මාධ්ය ක්රියාකාරීන් සොයන්නේ නම්…
මේ අතර අදහස් ප්රකාශ කිරීමේ අයිතිය, මාධ්ය නිදහස, මාධ්ය ස්වාධීනත්වය, ආචාර ධර්ම, වෘත්තීය මාධ්යවේදය වැනි කාරණා ගැන පසුගිය කාලයේ විවිධ කතා කියූ, විවිධ ඉල්ලීම් ඉදිරිපත් කළ, විරෝධතා සංවිධානය කළ ක්රියාකාරීන් හා සංවිධාන මේ යෝජිත “විකාශන නියාමන කොමිසම් පනත” ගැන දක්වන ප්රතිචාර “අපිත් තරගයේ දිව්වා” වැනි යන එන ගමන් කෙරෙන වැඩ ය.
එයට හේතු දෙක තුනකි. එකක් විවෘත වෙළඳපල ආර්ථිකයෙහි හැදෙන පාරිභෝගික සමාජය, ආත්මාර්ථකාමී ගමන් යන, පුද්ගලවාදී තරගයක හතිලන සමාජයකි. එහි “සාමුහිකත්වය” ක්රමානුකූලව අහෝසි වූවකි. විවෘත වෙළඳපල ආර්ථිකය විසින් ලබා දෙන නව තාක්ෂණික මෙවලම් සියල්ලද මේ පුද්ගලවාදී පැවැත්ම තහවුරු කෙරෙන කුඩා ජංගම දුරකතනයකට සීමා වන්නකි. ඒවායේ කණ්ඩායම් හැදීමද දුරස්ථ ක්රියාවකි. ඒවායෙන් හදන කණ්ඩායම්ද “අතථ්ය” (ඪසරඑම්ක) කණ්ඩායම්ය. කිසි දිනක හමුනොවන නමුත් තාක්ෂණික මෙවලමක ඉන්නා කණ්ඩායම් ය.
එළෙසින් පරමානුගතවූ සමාජයේ සියලු සිවිල් ක්රියාකාරීන් හා සංවිධාන දැන් අත ගසන්නේ අන්තර්ජාල ක්රියාකාරකම් සමග “අතථ්ය” කණ්ඩායම් යොදා ගනිමින් විරෝධතා ගොනු කිරීමටය. සමාජ මාධ්ය ජාලවල, විශේෂයෙන් ෆේස්බුක් ගිණුම්වල සම්මුති විරහිත විරෝධතා සටහන් කරන, විද්යුත් පෙත්සම් අත්සන් කරන විරෝධතා වලටය. එළෙසින් ගොනු කරන විරෝධතා ඒ මොහොතට සීමාවී ලිහී යෑම එබැවින් සාමාන්ය තත්ත්වයකි.
අනෙක් කාරණාව වන්නේ ඉදිරි දේශපාලන පෙළ ගැසීම් කියවා ගැනීමට ඇති නොහැකියාව ය. සක්රීය සාමාජිකත්වයක් නොමැති සංවිධානවල දැනුම හා තොරතුරු අලුත් නොවන පසු තලයක, තාක්ෂණය අලුත් වූවත් බහුතරයක් තවමත් 60 – 70 දසකයෙන් මෙපිටට පැමිණ නැත. ඉදිරි කාලයේ මර්දනකාරි ආණ්ඩු පාලන, සමාජයේ තෝරාගත් ක්ෂේත්ර වලට සීමා නොවන බැව්ද කියවා ගත යුතු නමුත් එවැන කියවීමක්ද බහුතරයකට නැත. එනිසා පැරණි සම්මතයට ගොනු කළ ක්ෂේත්රගත විරෝධතා අද වලංගු නොවන බවද තේරුම් නොගන්නකි.
ඉදිරිය නිවැරදිව කියවා ගත් විට මේ පනතට, මේ ආණ්ඩුවේ මර්දනකාරී තීන්දු තීරණ වලට එරෙහිවී ඒවා අහෝසිකර ගැනීම, මාධ්ය නිවේදන, මාධ්ය සාකච්ඡා පැවැත්වීමෙන් ඉටුකර ගත නොහැකි බව අවබෝධ වන්නකි. මේ ආණ්ඩුව සමග එවැනි කාරණා කේවල් කළ හැක්කේ සියලු සමාජ පාර්ශවයන්ගේ හවුලක් ලෙස ගොනුවන සමාජ ව්යාපාරයකින් පමණක් බව තේරුම් යන්නකි.
කවුරුන් පිළිගත්තත් නොගත්තත් මාධ්ය ක්ෂේත්රයේ එවැන්නකට මුල පුරන්නට හැකි සාමාජිකත්වයක් සහිත සංවිධාන නැත. මාධ්යවේදීන්ගේ සංවිධාන ලෙස පෙනී සිටින කුඩා හවුල් සියල්ල පාහේ මාධ්ය ආයතනවල සේවකයින්ගෙන් සැදුම්ලත් සංවිධාන නොවන්නේය. එවැනි සාමාජිකත්වයන් ඇති සංවිධාන ඇත්තේ රජයේ මාධ්ය ආයතනවල පමණි. ඒවායේ ඇති ගැටළුව නම්, ඔවුන් හැම විටම වාගේ ආණ්ඩු බලයේ ඉන්නා දේශපාලනය සමග ඥාති සම්බන්ධකම් පැවැත්වීම ය.
බහුතරයක් මාධ්ය ආයතන පෞද්ගලික සමාගම්ය. විද්යුත් සංඛ්යාත භාවිත කරන ගුවන් විදුලි නාලිකා 25 ට ආසන්න සංඛ්යාවක් සහ රූපවාහිනි නාලිකා 07 ක් පමණ පෞද්ගලික මාධ්ය සමාගම්ය. ඒවායේ ආයෝජකයින් විවෘත වෙළඳපල ආර්ථිකයෙහි හැදුන වැඩුන ජාවාරම්කාර ව්යාපාරිකයින් ය. එබැවින් ඔවුන්ගේ මාධ්ය ආයතන සියල්ලෙහි නිසියාකාර පත්වීම් නැත. සැළකිය යුතු සංඛ්යාවක් නිශ්චිත වැඩසටහන් සඳහා සේවයේ යොදා ගන්නවුන්ය. ඒ ආයතනවල කිසිවකුට වෘත්තීය සමිති අයිතිය නැත. රැකියාවේ වගකීම් පැහැදිලිව ලිඛිතව ලබා දෙන්නේද නැත. සැමට පොදු වැටුප් ක්රම ඇත්තේද නැත.
- විද්යුත් විකාශන නියාමන කොමිෂන් සභා පනත: මාධ්යයේ කටට වැට බැඳෙයි ද?
- විකාශන සංඛ්යාත පොදු අයිතියට අයත් මහජන දේපළකි
එහෙත් ඒ කිසිවකු ඔවුන්ගේ ප්රශ්න වෙනුවෙන් මෙතෙක් පෙනී සිට නැත. කතා කර නැත. අවම තරමින් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවෙහි 14.1(ඈ) වගන්තියෙන් තහවුරුකර ඇති සහ ජාත්යන්තර කම්කරු සංවිධානයේ අංක 87 සහ 98 සම්මුතීන් විසින් නියමානුකරණය කරනු ලැබ ඇති මූලික අයිතිවාසිකමක් වන වෘත්තීය සමිති අයිතිය හෝ ඉල්ලන්නේ නැත. මාධ්ය සංවිධාන වශයෙන් කටයුතු කරන සංවිධානද ඒ මූලික අයිතිය ගැන කතා කරන්නේ නැත.
වෘත්තීය සමිතියක සාමාජිකත්වය ගැනීමේ මූලික අයිතිය අහෝසිකර ඇතිවාට අමතරව එය ඉතා කීකරුව බාර ගන්නා සේවකයින්ට වෘත්තිකයින් සතු ස්වාධීන පෞරුෂයක් පවත්වා ගත නොහැක. අපේ රටේ මාධ්යවේදීන් වෘත්තිකයින් නොවන්නේ එබැවිනි. ඒ වෙනුවට අද ඉන්නේ ගුවන් විදුලි හා රූපවාහිනි අයිතිකරුවන් වෙනුවෙන් ඔවුන්ගේ නාලිකා, ප්රේක්ෂක අසන්නන්ට අලෙවි කරන්නාවූ කටකාර, හැඩකාර අලෙවි නියෝජිතයින් සමූහයක් පමණි.
සංඛ්යාත සහ කඩදාසි අතර වෙනස
අනෙක් බරපතල කාරණාව නම්, ඔවුන් භාවිත කරන, ඔවුන්ගේ මාධ්ය ආයතනයට බලපත්රයක් මගින් වසරකට හෝ දෙකකට ලබා දී ඇති විද්යුත් සංඛ්යාතවල හිමිකාරිත්වය ඇත්තේ සමාජයට බව නොදැන සිටීමය. එය දැන සිටියත් ඒ හා ඊළගට ගැට ගැසෙන වගකීම් හා සීමා ගැන නොදන්නා බව ඔවුන් කැමරා හා මයික් ඉදිරියේ හැසිරෙන ආකාරයෙන් ඔප්පු වන්නකි. පසුගිය දිනක නීතිය හදාරා ඇතැයි කියන්නාවූ පත්තර පිටු කියවන්නකු කැමරාව ඉදිරියේ අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවෙන් පුද්ගලයින් අත්අඩංගුවට ගන්නා ලෙස ආයාචනා කරනු ඇසුවේ පුදුමාකාර අපුලක් සමගින්ය.
එවැනි මාධ්ය ඇම්බැට්ටයෝ ඔවුන් භාවිත කරන්නේ මහජන දේපළක් වන සංඛ්යාත ගොනුවක් බව කොහෙත්ම නොදනිති. විද්යුත් මාධ්ය සහ මුද්රණ මාධ්ය අතර ඇති වැදගත්ම වෙනස ඇත්තේද සංඛ්යාත සමාජගත පොදු දේපළක් වීමෙහිය. එබැවින් ආණ්ඩුවකට විද්යුත් සංඛ්යාත සම්බන්ධයෙන් ඇත්තේ කොන්දේසිගත භාරකාරත්වයක් පමණි. සංඛ්යාත රිසිසේ බෙදා හැරීමට හෝ අලෙවි කරන්නට ආණ්ඩුවකට අයිතියක් නැත. පසුගිය දිනෙක පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීවරයෙකු අවුරුදු පතා අලුත් කිරීමේ පදනමින් සංඛ්යාත ලබා දීමට මේ ආණ්ඩුව යෝජනා කිරීම මාධ්ය ආයතන අස්ථාවර කිරීමක් හා ඒවායේ සේවකයින්ගේ රැකියා අනාරක්ෂිත කිරීමක් යැයි බෙරිහන් දුන්නේ, සංඛ්යාත භාවිතය ගැන කිසිදු දැනුමක් නොමැති බව ප්රදර්ශනය කරමින්ය.
ජාත්යන්තර සම්මතයන්ට අනුව, විකාශනය සඳහා සංඛ්යාත පැවරෙන්නේ කෙටි කාලීනව පමණි. එසේ බලපත්රයක් ලබා දීමේදී මාධ්ය ආයතනය වෙත සමාජ වගකීම් හා මාධ්ය සදාචාරය අවධාරණය කෙරෙන කොන්දේසි ගණනාවක් පැනවිය යුතු වන්නේය. එවගේම ඒ සියල්ල ප්රසිද්ධ කළ යුතුද වන්නේය. එකී කොන්දේසි උල්ලංඝණය කෙරෙන්නේ නම් ඕනෑම පුරවැසියකුට තමන්ගේ සංඛ්යාත අවභාවිත කිරීම පිළිබඳව මාධ්ය සමාගමට සහ සේවකයාට එරෙහිව පැමිණිලි කිරීමේ ස්වාධීන යාන්ත්රණයක්ද තහවුරුකර තිබිය යුතුය. මාධ්ය සමාගමේ ස්ථාවරත්වය හා මාධ්ය රැකියා සතු සුරක්ෂාව ඇත්තේ එම කොන්දේසි රැකීමෙහිය. එයද එක් කොන්දේසියකි.
එවැනි කොන්දේසි මුද්රිත මාධ්යයන්ට නැත. මුද්රිත මාධ්ය සමාජ දේපළ කිසිවක් භාවිත නොකරණ හෙයිනි. තම ප්රවෘත්ති, තොරතුරු, විශේෂාංග ආදිය සමාජයට සන්නිවේදනය කිරීමේදී මුද්රිත මාධ්ය භාවිත කරන්නේ ඔවුන් මිලට ගන්නා කඩදාසි ය. ඒ අනුව මුද්රිත මාධ්යයන්හි සියල්ල පෞද්ගලික ආයෝජන වන අතර, ඔවුන්ට පැවරෙන කොන්දේසි වන්නේ මාධ්ය සදාචාරය හා ආචාර ධර්ම පිළිපැදීමය. විද්යුත් විකාශන සඳහා කෙතරම් දියුණු තාක්ෂණ උපකරණ සහිත කෙතරම් උසස් තත්ත්වයේ ශබ්දාගාර, පටිගත කිරීමේ හා සංස්කරණය කිරීමේ කුටි ඉදි කළත් අවසානයේ විකාශනය සිදුවන්නේ මහජනතාවට අයිති සංඛ්යාත භාවිත කිරීමෙන් පමණි.
එනිසාම, මුද්රිත මාධ්ය වෙත පැනවෙන සමාජීය සදාචාරාත්මක කොන්දේසි වලට අමතරව විද්යුත් සංඛ්යාත භාවිත කරන්නාවූ විකාශන සඳහා මහජන වගකීම සම්බන්ධ කොන්දේසිද ඇත. එහෙත් දූෂිත ආයතන හා දූෂිත දේශපාලනයක එවැනි කොන්දේසි කිසිවක් මෙතෙක් ප්රකාශයට පත්කර නැත. එබැවින් දැනට විකාශන සේවා පවත්වා ගෙන යන මාධ්ය සමාගම් සතු සංඛ්යාත ගොනු කවරේද කොපමණද යන්න සහ ඒවා සමග පැවරුන කොන්දේසි මොනවාද යන්න දන්නා කෙනෙකු නැත. එයම ආණ්ඩු හා රාජ්ය ආයතන විසින් ජනතා අයිතිය බරපතල ලෙස උල්ලංඝණය කිරීමකි. මාධ්යවේදී සංවිධාන සහ සමාජ ක්රියාකාරීන් එවැනි උල්ලංඝණ බාර ගන්නේ කෙසේද යන්න අතිශය වැදගත් දේශපාලන කාරණාවකි.
ඉතිරි අතළොස්සේ කාර්ය
මේ පනත ගැන කතා කරන්නට සිදුව ඇත්තේ එවැනි ඉතා අවාසි සහගත පසුබිමකය. ඒ වෙනුවෙන් කතා කිරීමට සහ] වැදගත් සමාජ මතයක් අප්රමාදව හැදීමේ වගකීම බාර ගැනීමට සිදුවන්නේ ඉතිරිව ඉන්නා නාගරික අතළොස්සකට ය. ඔවුන්ද එතරම් සංවිධානාත්මක පිරිසක් නොවීම තවත් අවාසියකි. ඒ සියලු අවාසි අතර යම් ආරම්භයකට යොදා ගත හැකි කරුණු කාරණා කිහිපයක් සැකෙවින් මෙලෙස සටහන් කරමි.
මේ යෝජිත පනත සම්බන්ධව විරුද්ධ විය යුතු වගන්ති ගණනාවක් ඇත. ඉතා සැකෙවින් කිවහොත් කොමිසම සඳහා සාමාජිකයින් පස් දෙනෙකු පත් කිරීමේ සිට මාධ්ය ඔස්සේ සාකච්ඡා කළ හැකි විෂයන් හා ඒවායේ දිග පළල තීන්දු කිරීමත්, මාධ්ය ආයතන වැටලීමේ සිට පුද්ගලයින් අත් අඩංගුවට ගැනීම දක්වාත් වන බොහෝ ප්රතිපාදන, තව දුරටත් ප්රති ත්රස්ත පනතක අවශ්යතාවක් පෙන්වන්නේ නැත. එබැවින් මේ යෝජිත නියාමන පනත පිළිබඳව මතු කළ යුත්තේ මූලික ප්රතිපත්තිමය කාරණාවකි.
මේ විද්යුත් මාධ්ය අනිවාර්යෙන් නියාමනය කළ යුතුය. එහෙත් එය ආණ්ඩුවක දේශපාලන කාර්යක් නොවේ. මාධ්ය පවතින්නේ එහි සේවා සැපයුම්කාර පිරිස මත නොවේ. විද්යුත් මාධ්ය පවතින්නේ මූලිකවම අසන්නන් හා නරඹන්නන් සමගය. සමාජය සමග ය. එබැවින් සංඛ්යාත හිමි එම සමාජය විසින් විකාශන නියාමනය කිරීමේ කොන්දේසි තීන්දු කළ යුතුය. ඒවා නීතිගත කළ යුත්තේ සමාජ අනුමැතියට යටත්ව පමණි.
එබැවින් මේ මොහොතේ සිදුවිය යුත්තේ ආණ්ඩුව යෝජනාකර ඇති පනතේ වගන්ති මත කෙරෙන විවාද නොවේ. ඒ පනත මුළුමනින් ප්රතික්ෂේප කරමින් විද්යුත් විකාශන නියාමනය පිළිබඳ වැදගත් සමාජ සංවාදයක් ආරම්භ කිරීමය. නියාමන වගකීම ජනතාව අතට ගැනීමය.
| කුසල් පෙරේරා
2023 ජුනි 11
(srilanka mirror)