වයස අවුරුදු 16 දී ඇඟලුම් සේවය ආරම්භ කරන ලද කුලියාපිටියේ පදිංචි ජීවා දිල්රුක්ෂි හට දොළොස් වසරක් සේවය කළ ඇඟලුම් කර්මාන්ත ශාලාවෙන් ඉවත් වීමට සිදුව ඇත්තේ එය වසා දැමීම හේතුවෙනි.
“ගිය අවුරුද්දේ ඔක්තෝම්බර් තමයි අයින් වුණේ වැඩ කරපු තැනින්. ඕඩර් ටිකක් අඩුයි කියලා ගැණුම්කරුවන්ට. ඕන කට්ටිය විතරයි තියා ගන්නේ කිව්වා. 1850ක් සේවය කරපු තැන 1050 යි දැන් සේවය කරන්නේ,” ඇය බීබීසී සිංහල සේවයට කියා සිටියා ය.
කටුනායක නිදහස් වෙළඳ කලාපයේ සේවය නියුතුව සිටි හතලිස් විය ඉක්මවා ඇති ජීවා හට වන්දි ලබා දී ඉන් ඉවත් කර ඇත්තේ, සේවය කළ ඇඟලුම් කර්මාන්ත ශාලාවේම වෙනත් ශාඛාවකට මාරු වන්නැ යි ඇයගෙන් කරන ලද ඉල්ලීමට අකමැති වීම නිසාවෙනි.
“තමන්ගේ නිවස අවට තියෙන ගාමන්ට්වලට මාරු වෙලා යන්න කිව්වා. අපි ඒකට කැමති වුණේ නැහැ කොහොමත් අයින් කරනවා කියලා කිව්ව නිසා. එයාලා පඩි දැම්මා මාස තුනක් විතර ගෙදර ඉන්න කියලා. ඊට පස්සේ වන්දිය අරගෙන අයින් වුණා.”
රැකියාව අහිමිවීමෙන් පසු ඇය සිය දියණිය සමග ජිවිකාව ගෙවා දැමීමට මහත් සටනක නිරත වන අතර, ඇඟලුම් සේවිකාවන්ට නවාතැන් සපයමින් සහ වගා කටයුතු වලින් උපයා ගන්නා මුදලින් සිය ජීවිකාව සරි කරගන්නා බව ඇය කියා සිටියා ය.
'රුපියල බාල්දුවීමෙන් කර්මාන්තශාලා වාසි ලැබුවා'
ඇඟලුම් කම්හල් වසා දැමීම හා සේවක කප්පාදුව ගැන බීබීසී සිංහල සේවය වසර ගණනාවක් තිස්සේ ඇඟලුම් සේවක අයීතීන් මෙන්ම ඔවුන්ගේ සුබසාධනය වෙනුවෙන් ක්‍රියා කරන 'ඩාබිඳු' සාමූහිකයෙන් විමසීය.
“ආර්ථික අර්බුදය නිසා මේ මොහොත වෙද්දි ලංකාවෙම ෆැක්ටරි දහයක් විතර වහලා කියලා තමයි ආරංචි. ආර්ථික අර්බුදය හින්දා විතරක් නෙමෙයි කොවිඩ්වලින් පස්සේ පහුගිය අවුරුදු තුනක කාලෙක ඉඳන් අලාභයි කියලා කම්කරුවන්ව කර්මාන්ත ශාලාවලින් නෙරපනවා. ප්‍රධාන පෙලේ කර්මාන්ත ශාලාත් මේ මොහොතේ ඉතාම නරක විදියට සේවකයන් අයින් කරනවා,” යැයි ඩාබිඳු සාමූහිකයේ චමිලා තුෂාරි පැවසුවා ය.
ඇය පෙන්වා දෙන්නේ, උද්ධමනයෙන් මෙන්ම රුපියල බාල්දුවීමෙන් කර්මාන්ත ශාලා බංකොලොත්වීමක් නොව වාසියක් ලබාගත් බව යි.
“ඩොලරය වැඩිවීමේ වාසිය ලබාගත්තෙත් හාම්පුතුන්. කම්කරුවන්ට රුපියල්වලින් ගෙව්වාට ඒ අය උපයන්නේ ඩොලර්වලින්. වෙනත් රටවලට සාපේක්ෂව අපේ රටේ අමුද්‍රව්‍යවලට වෙන් කරන්න ඕන මුදල වැඩි නමුත් කොවිඩ් කාලයේ පවා කම්කරුවෝ අසාදිතයෝ වෙද්දිත් වැඩ කළා. ඉන්දියාවේ කොවිඩ් වැඩි වෙද්දි ඒ ඕඩර් ලංකාවට ආවා. අපේ කම්කරුවන්ගේ ටාගට් වැඩි කරලා වැඩ ගත්තා.”
කෙසේ වෙතත් ආර්ථික අර්බුදයේ අවාසි කර්මාන්තශාලා හිමියන්ට ද ඇති බව කී චමිලා තුෂාරි, එය පියවා ගැනීමට කම්කරුවන් නෙරපමින්, අවම සේවයක් ප්‍රමාණයක් යොදාගෙන දවසේ වැඩ ප්‍රමාණය ඉහළ දමමින් හා කම්හල් ප්‍රමාණය අඩු කරමින් හාම්පුතුන් ලාභ රේට්ටුව ඉහළ දමා ගැනීමට උත්සාහ කරමින් සිටින බව ඇය කියා සිටියා ය.
“ෆැක්ටරිවල කොස්ට් එක වැඩි වෙලා තියෙනවානේ. එතකොට බලන්නේ සේවකයෝ අඩු කරලා, ඉන්න සේවකයින්ගෙන් වැඩි වැඩ ගන්න. ටාගට් එක වැඩි කිරිම නිසා සේවකයෝ ඉතාම අපහසුතාවයට පත් වෙලා ඉන්නේ. කෑම පැය භාගේ ගන්නෙ නෑ පැය කාලෙන් කනවා, ටාගට් එක ඉහළ දාලා නිසා කකා ඉන්න බැහැ. ටාගට් එක කවර් කළේ නැතිනම් සොච්චම් වැටුපකින් තමයි මාසේ ජීවත් වෙන්න වෙන්නේ. වතුර බොන්නේ නැහැ වොෂ් රූම් යන්න වෙයි කියලා.”
'සේවකයො අයින් කරන එක ඒ අයට වාසියි' - නිදහස් වෙළඳ කලාප සහ පොදු සේවා සේවක සංගමය
නිදහස් වෙළඳ කලාප සහ පොදු සේවා සේවක සංගමයේ සම ලේකම් ඇන්ටන් මාකස් පවසන්නේ, සුළු පරිමාණ හා මධ්‍ය පරිමාණ ඇඟලුම් කර්මාන්ත ශාලාවලින් නොනැවතී මහ පරිමාණ කර්මාන්ත ශාලා වසා දමන තත්ත්වයක් මේ වන විට ඇති වී තිබෙන බව යි.
“කර්මාන්ත ශාලා හිමියෝ කියන විදියට නම් ලංකාවේ අර්බුදය නෙමෙයි එයාලට බලපාලා තියෙන්නේ ලෝකයේ තියෙන අධික උද්ධමනය නිසා යුරෝපයේ සහ අනිත් රටවල්වල පරිභෝගිකයන් ඇඳුම් මිල දී ගැනීම අඩුවෙලා තියෙනවා ඒ නිසා ඇණවුම් අඩුවෙලා කියලා තමයි ඒ අය කියන්නේ. ලංකාව සම්බන්ධ ඒ අය කියන්නේ ඉන්ධන මිල, විදුලි බිල වැඩි වෙලා නිසා වියදම වැඩි වෙලා කියලා තමයි කියන්නේ,” ඔහු පැවසීය.
කොවිඩ් තත්ත්වය හා අර්ථික අර්බුදය හේතුවෙන් එක්ලක්ෂ පනස් දහසක් පමණ කම්කරුවන්ට සේවය අහිමිවූ බව වෘත්තීය සිමිති නායක ඇන්ටන් මාකස් පෙන්වා දුන්නේ ය.
“කර්මාන්ත ශාලා හිමියන්ගේ සංසදයේ ගණන් හිලව් කියන විදියට ලක්ෂ පහක් විතර සේවකයෝ හිටියා. නමුත් දැන් ඒ අය කියන විදියට තුන් ලක්ෂ පනස්දාහයි ඉන්නේ.”
“මහ පරිමාණ කර්මාන්තශාලා වන්දි සූත්‍රය අනුව සේවකයන්ට වන්දි ගෙවලා කර්මාන්තශාලා වහලා දානවා. ඒක ඒ අයට සුළු ගාණක්, දැන් කම්කරුවෙක්ට ගෙවන ගාණ බැලුවාම. ඉතින් ඒ වන්දිය ගෙවලා සේවකයෝ අයින් කරන එක ඒ අයට වාසියි,” ඇන්ටන් මාකස් කියා සිටියේ ය.
කම්හල් වසාදැමීමට හේතු ගැන වාර්තාවක් නැහැ - ආයෝජන මණ්ඩලය
ඇඟලුම් කර්මාන්තශාලා වසා දැමීම හා සේවක කප්පාදුව පිළිබඳව ශ්‍රී ලංකා ඇඟලුම් අපනයනකරුවන්ගේ සංගමයෙන් බීබීසී සිංහල සේවය කළ විමසීමට නිසි පිළිතුරක් නොලැබුණි.
එම සංගමයේ ඉල්ලීමට අනුව මේ සම්බන්ධ ගැටලු කීපයක් සංගමය වෙත විද්‍යුත් තැපෑල ඔස්සේ යොමු කළ ද ඔවුන් එයට පිළිතුරු ලබා නොදුන් අතර, අප ඔවුන් දුරකතනය ඔස්සේ නැවත සම්බන්ධකර ගත් විට, “ඔයා අහන ඒවා ගැන මට කමෙන්ට් කරන්න විදියක් නැහැ. ඔයා අහන ඒවා ටික අපේ ජර්නල් එකේ තියෙන විස්තරවලින් ගන්න පුළුවන්,”යැයි දුරකතනයට පිළිතුරු දුන් නිලධාරිනිය කියා සිටියා ය.
අනතුරුව, තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත හරහා එම ගැටලු ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයට යොමු කෙරුණු අතර, එහිදී දැනගන්නට ලැබුණු පරිදි 2018 වර්ෂාවසානය වන විට ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලය යටතේ මෙහෙයුම් පවත්වාගෙන ගිය ඇඟලුම් ව්‍යාපෘති ගණන 246ක් වන අතර, 2018න් පසු තවත් ව්‍යාපෘති 18ක් ඒ යටතේ ලියාපදිංචි වී තිබේ.
නමුත් මේ වන විට ක්‍රියාත්මක වන්නේ ඉන් 234ක් පමණි.
එසේම, 2018 වර්ෂයෙන් පසු ඇඟලුම් කර්මාන්තශාලා 30ක් ආයෝජන මණ්ඩලය සමග ඇති ගිවිසුම් අහෝසි කර දමා හෝ, වාණිජ මෙහෙයුම් නවතා දමා තිබේ.
2023 මැයි මාසය වන විට එම මණ්ඩලය යටතේ වන ඇඟලුම් ව්‍යාපෘතිවල සේවකයින් 296,184ක් සේවය කරනබව ද ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලය අප වෙත දැන්වීය. 2019 ජනවාරි පළමුදා සහ 2023 මැයි 30 දක්වා සේවකයින් 8500ක් පමණ සේවයෙන් ඉවත්වී ඇති අතර, ඉන් 70%ක්ම ස්වේච්ඡාවෙන් ඉවත්වී ඇතැයි ආයෝජන මණ්ඩලය පවසයි.
එනමුත් එම කාල සීමාව තුළ දී කම්හල් වසා දමා තිබේ නම් හෝ කම්කරුවන් අඩුකර තිබේ නම් ඊට හේතුවූ කාරණා සම්බන්ධයෙන් වාර්තාවක් තිබේදැයි විමසූකල, එවැන්නක් නැතැ යි ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලය අප වෙත දැන්වීය.
(bbc/sinhala)
